Pellter: 13.4 cilometr / 8.3 milltir

Anhawster: Heriol

Cymysgedd o dir a golygfeydd ydy’r daith gerdded hon: o dir fferm a phennau clogwyni, i rostiroedd a’r copa uchaf ond un yn y sir. Ceir golygfeydd o’r ynys gyfan a thu hwnt o Fynydd Bodafon. Yn serth a chorslyd mewn rhai mannau.

Cyfarwyddiadau 

Traeth Lligwy i Brynrefail

Cymrwch y Llwybr Arfordirol i’r gogledd o’r maes parcio dros glogwyni isel. Pasiwch loches o’r Ail Ryfel Byd.

Ewch i lawr y stepiau ym Mhorth Y Mô a throwch i’r chwith tua’r tir gan ddilyn cyfeir bost melyn.

Ewch i fyny ffin y cae ar y chwith.

Dilynwch drac rhwng coed ar hyd ymyl y cae i’r lôn.

Trowch i’r dde ar hyd y lôn, yna i’r chwith gan ddilyn arwydd y llwybr. Ewch ar draws y cae i’r dde o’r tŷ fferm. Y tu cefn i’r adeiladau, ewch drwy giât mochyn i mewn i goetir newydd. Dilynwch ffin y cae ar y dde drwy nifer o gaeau a giatiau mochyn.

Mae trydedd giât mochyn yn eich arwain i lawr llethr a heibio pwll. Dringwch dros y gamfa i mewn i gae ac ewch ar ei draws, heibio ty, a thuag at y maes carafanau.

Ewch dros gamfa i’r lôn a’r fynedfa i’r maes carafanau. Trowch i’r dde i’r brif lôn, ac yna i’r dde o’r giât mochyn.

Dilynwch ffin y maes carafanau i ffordd.

Dilynwch hon am dipyn ac yna ewch i fyny llwybr glaswellt ar ochr yr adeilad fferm newydd a thros gamfa â chyfeirbost i mewn i gae. Cadwch i’r chwith a dilynwch ymyl y cae i lawr, a phasio drwy giât mochyn arall cyn cyrraedd y brif ffordd. Cofeb i’r Morrisiaid ydy’r Groes Geltaidd a welwch.

Ewch oddi ar eich trywydd am ychydig i weld Cofeb y Morrisiaid, yna trowch i’r chwith ar hyd y brif ffordd i Frynrefail.

Brynrefail i Mynydd Bodafon

Trowch i’r dde ym Mrynrefail ac ewch i fyny’r man cerddwyr, ac i fyny’r ffordd.

Yn fuan wedyn, trowch i’r dde ar lwybr i fyny’r stepiau, drwy’r gwrych, i mewn i gae. Ar ôl camfa gerrig, croeswch y caeau ac ewch drwy giât mochyn.

Trowch i’r dde i fyny’r allt, gan gadw brigiad creigiog ar y dde ichi. Ewch ymlaen i fyny’r allt a chroesi’r cae. Cadwch i’r dde wrth y nant.

Dilynwch y nant i fyny’r allt dros rywfaint o gamfeydd ysgol. Pasiwch drwy lecyn o eithin, dros bont droed a thrwy gae mawr o rostir tuag at Fodafon.

Gadewch y tir fferm wrth rywfaint o dai yn Nhy’n Y Mynydd, drwy rywfaint o dir preifat. Ewch drwy’r giât fechan a thros y gamfa ysgol.

Ewch i fyny’r trac graean, ac mewn cyffordd yn y llwybrau, cymerwch y llwybr â chyfeir bost yn union o’ch blaen ardraws y grug.

Ar ôl pasio o amgylch ochr bellaf Mynydd Bodafon, mae llwybr ar y chwith yn eich arwain i’r copa.

Mynydd Bodafon i Pilot Boat Inn

Ewch yn ôl drwy’r grug, trowch i’r chwith, ac ewch tuag at fferm, wedyn drwy’r giât a chwiliwch am arwyddion y llwybr i’r dde yn y gwrych.

Dilynwch y llwybr i lawr allt raddol drwy rywfaint o dir fferm a sawl giât arall. Ar ôl camfa ysgol, ewch i’r dde, a chadwch ar ochr dde’r cae gan fynd i gyfeiriad y gornel.

Ewch ymlaen i lawr yr allt, gan ddilyn y nant, drwy ragor o giatiau. Ar ôl darn serth i mewn i ddyffryn coediog, byddwch yn pasio adfail Nant Y Sebon. Ewch i’r dde yma a phasiwch drwy le cyno eithin gyda brigiad creigiog yn uchel ar y dde i chi.

Trowch i’r chwith, ac yna i’r dde, gan ddilyn nant. Ewch i’r chwith dros gamfa fetel, a dilynwch y llwybr o amgylch ty yn Nhyddyn Bach. Trowch i’r dde ar hyd dreif â thrac dwbl i ddod allan yn y brif ffordd.

Croeswch yn ofalus, trowch i’r dde, a cherddwch i fyny i’r Pilot Boat Inn.

Pilot Boat Inn i Traeth Lligwy

Ewch drwy’r giât mochyn y tu ôl i’r Pilot Boat Inn i ymuno â’r Llwybr Arfordirol.

Dilynwch y ffin ar yr ochr chwith i’r cae hyd nes y byddwch yn ymuno â thrac.

Pasiwch bwll ar y dde a dilynwch lwybr â choed ar y naill ochr iddo ar hyd ymyl y cae, cyn dychwelyd i’r cae. Mae giât mochyn yn eich arwain i lôn.

Cymerwch y trac ag arwydd Traeth Yr Ora.

Cadwch i’r chwith, a dilynwch arwyddion o amgylch yr eiddo gwyliau i’r traeth. Trowch i’r dde ar hyd yr arfordir. Ym Mhorth Y Môr, ewch i lawr a chroeswch y traeth.

Dilynwch y Llwybr Arfordirol yn ôl i Ligwy.

Rhagor o wybodaeth am y daith gerdded hon

Hanes a diddordebau

• Mae Traeth Lligwy yn fae tywodlyd, llydan sy’n addas ar gyfer chwaraeon dwr.
• Defnyddiwyd Lloches y Cwadrant (‘QuadrantShelter’) i helpu i driongl effeithiau sieliau pan ddefnyddiwyd Traeth Lligwy fel maes bomio yn ystod yr Ail Ryfel Byd.
• Codwyd Cofeb y Morrisiaid ym 1910 i goffáu bywydau pedwar brawd lleol o’r 18fed ganrif. Mae’r groes Geltaidd ar dir sy’n perthyn i’w hen gartref, Pentre Eirianell.
• Brigiad creigiog ydy Yr Arwydd,a elwir hefyd yn Fynydd Bodafon, a hwn ydy’r yr ail bwynt uchaf ar Ynys Môn, a hwnnw’n 178m. Mae’r mynydd yn bwysig o ran y traddodiadau derwyddol ac ysbrydol lleol.

Bywyd gwyllt

Yn 2000, daethpwyd o hyd i blanhigyn newydd, na welwyd yn unman arall yny byd, yn Nhraeth Lligwy: cyfuniad o’r marchrawnen fawr a marchrawnen yr ar dir. Fe’i henwyd yn equisetum x robertsii, er cof am y botanegydd, RH Roberts. Gellir gweld dolffiniaid trwyn potel a dolffiniaid cyffredin, a llamidyddion, oddi ar yr arfordir.

Y rhostir creigiog o amgylch Mynydd Bodafon ydy’r cynefin perffaith i adyddion a madfallod.

Trafnidiaeth gyhoeddus

Mae Brynrefail ar lwybr bysiau Rhif 62,sy’n rhedeg rhwng Bangor ac Amlwch.

Lluniaeth

• Ceir caffi tymhorol yn y maes parcio mwy, ymhellach i’r de o’ch man cychwyn.
• Gallwch gael bwyd yn y Pilot Boat Inn.
• Yn Nhyddyn Môn, sy’n Ganolfan Anabledd Dysgu Cymru, ceir caffi crempogau.