Sgip i'r prif gynnwys

Croeso i Ynys Môn

Cymunedau a diwylliant: Ardal annwyl

Dechreuwch yn y dref sydd â’r enw (a’r siop) fwyaf ar yr ynys, cyn ei throi hi am yr arfordir a llecyn mwyaf rhamantus yr ynys.

Arwydd gorsaf hir yn Llanfairpwllgwyngyll
Cychwyn o
Llanfairpwllgwyngyll
Gorffen yn
Niwbwrch
Pellter
Tua 12 milltir

Dyma’r lle enwocaf yn Ynys Môn, mae’n siŵr. Dyma’r enw enwocaf yng Nghymru, yn sicr. Ry’n ni’n sôn, wrth gwrs, am Lanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch, sy'n golygu ‘Eglwys y Santes Fair ger yr aethnen wen, uwchben y pwll tro ac Eglwys Sant Tysilio ger yr ogof goch.’

Gyda 51 o lythrennau, dyma’r enw hiraf yng ngwledydd Prydain ac un o’r hiraf yn y byd. Does ryfedd fod y trigolion lleol wedi’i fyrhau i Lanfairpwll, Llanfairpwllgwyngyll neu yn syml, Llanfair PG. Am lun lens llydan, galwch yn yr orsaf reilffordd lle mae’r enw i’w weld yn llawn.

Fe’i gwelwch yn ei lawn ogoniant drws nesaf hefyd, yn James Pringle Weavers, siop na ddylech ei cholli. A dweud y gwir, mae’n fwy o emporiwm enfawr na siop arferol, yn llawn dillad, bwyd, bagiau, esgidiau, teganau, offer golff, rhoddion... mae’r rhestr yn ddi-ben-draw, fel enw’r dref...

Ar ochr arall y sbectrwm mae Candle Alchemist (hefyd yn Llanfairpwllgwyngyll) sy’n canolbwyntio ar un peth yn unig (ie, dyna chi...). Mae’n weithdy lle gallwch ddysgu sut i wneud eich canhwyllau eich hun (bydd angen i chi drefnu ymweliad ymlaen llaw).

O Lanfairpwllgwyngyll, dilynwch yr A5 tua’r gorllewin i Gaerwen.

 

O Gaerwen dilynwch y B4419/B4421 i Niwbwrch, gan ddilyn y dollffordd heibio’r pentref a thrwy’r goedwig i faes parcio Traeth Llanddwyn.

Gorffennwch eich taith drwy gerdded i Ynys Llanddwyn, cysegrfa fwyaf rhamantus – ac, mewn rhai ffyrdd, trasig – Cymru. Daw straeon gwerin, chwedloniaeth a’r dychymyg Celtaidd ynghyd yma drwy hanes Dwynwen (sy’n dyddio o’r 5ed ganrif), yr harddaf o 24 o ferched a aned i’r arweinydd o Gymro, Brychan Brycheiniog.

Ar ôl carwriaeth gymhleth, daeth Dwynwen yn lleian a rhoddodd ei bywyd i Dduw. Sefydlodd leiandy ar ynys fechan Llanddwyn, ‘Eglwys Dwynwen’. Wedi ei marwolaeth, daeth yn nawddsant cariadon Cymru, ac mae Dydd Santes Dwynwen yn cael ei ddathlu ar 25 Ionawr.

Mwyhewch awyrgylch arbennig y lleoliad hwn drwy fynd am dro ar hyd y traeth i’r ynys (mae modd ei chyrraedd ar droed heblaw pan fo’r llanw’n eithriadol o uchel) ac ymweld ag adfeilion yr eglwys a gysegrwyd i’r santes, sy’n dyddio o’r 16eg ganrif.